niedziela, 24 kwietnia 2011

REM Everybody Hurts



Kiedy dzień jest długi, a noc
A noc spędzasz samotnie
Gdy jesteś pewien że masz dość tego życia, dobrze, wytrzymaj
Nie pozwól sobie odejść
Każdy płacze i każdy czasem cierpi

Czasami wszystko jest źle
Teraz nadszedł czas, aby śpiewać

Gdy twój dzień jest samotną nocą (poczekaj, poczekaj)
Jeśli czujesz że nie dajesz rady (poczekaj)
Gdy myślisz że masz dość tego życia, dobrze, wytrzymaj

Każdy cierpi
Pociesz się swoim znajomym
Każdy cierpi
Nie opuszczaj rąk
O, nie. Nie opuszczaj rąk
Jeśli czujesz się zupełnie sam, nie, nie, nie, nie jesteś sam

Jeśli żyjesz na własną rękę
Dni i noce są długie
Gdy myślisz że masz dość tego życia, by wytrzymać

Cóż, wszyscy czasem cierpią
Wszyscy płaczą
I wszyscy czasem cierpią
I wszyscy czasem cierpią
Więc poczekaj, poczekaj
Trzymaj się, trzymaj się
Trzymaj się, trzymaj się
Trzymaj się, trzymaj się( powtarza się i cichnie )
Wszyscy cierpią
Nie jesteś sam

Pierścionek z prochów

Pierścionek z prochów

Siedzimy w ławkach szkolnych - w małym skansenie-pensjonacie na Mazurach, w Kadzidłowie. Byliśmy tam kilkakrotnie na wakacjach, zanim kupiliśmy własny dom na wsi. Zdjęcie zrobił nam właściciel pensjonatu - pan Worobiec w 2006 r.
Siedzimy w ławkach szkolnych - w małym skansenie-pensjonacie na Mazurach, w Kadzidłowie. Byliśmy tam kilkakrotnie na wakacjach, zanim kupiliśmy własny dom na wsi. Zdjęcie zrobił nam właściciel pensjonatu - pan Worobiec w 2006 r.
Agnieszka Kowalska, malarka, wdowa po aktorze Macieju Kozłowskim: Kiedy umiera ktoś bliski, brama do ogrodu na chwilę się otwiera. Tylko my się boimy zajrzeć i zostajemy po stronie cmentarza.
Katarzyna Kubisiowska: A Pani cały czas się uśmiecha.

Agnieszka Kowalska: W jakiś sposób jestem szczęśliwym człowiekiem.

Szczęśliwym?

Kochającym. A ludzie prawdziwie kochający są szczęśliwi. Miłość uszczęśliwia przede wszystkim tego, który kocha. U mnie to się nie zmienia, nawet śmierć nie potrafiła tego zmienić. To wystarczający powód do szczęścia.

Od początku ta miłość była taka szczęśliwa?

Kiedy się poznaliśmy, byliśmy ludźmi nieufnymi, trochę zgorzkniałymi, pełnymi złych doświadczeń i związanych z tym wewnętrznych ostrzeżeń. Pojechaliśmy w góry i raczej tych gór nie zdobyliśmy. Pomyślałam sobie, że coś jest ze mną nie tak. Że nie mam nic do zaoferowania prócz zestawu hamulców.
Potrzebowałam roku, żeby się pozbyć balastu przeszłości. Bałam się miłości jak ognia. Nie jest łatwo nie bać się ognia. Ale po roku ten strach minął i zaczęliśmy znowu do siebie dzwonić i pisać. I znowu postanowiliśmy pojechać w góry. Wtedy się okazało, że jest chory. Więc można powiedzieć, że Maćka zdrowego nie znałam.

Inaczej się żyje z chorym człowiekiem?

Każdy ma jakieś ograniczenia. Chodzi tylko o to, żeby się nie dać przytłoczyć. W przypadku choroby te ramy są dość ciasne. Ale piękno obrazu nie zależy od tego, czy jest duży, czy mały. Myśmy tworzyli taką doskonałą miniaturę życia. Zamieniliśmy ilość wrażeń na jakość. Rozmach na precyzję. Trzeba było wykorzystać ten czas, który pozostał. Czyli sześć lat.

Te sześć lat to szpitale, badania, operacje.

A życie mieści się akurat pomiędzy. Żyje się dla kilku spotkań i paru wzruszeń – to było jego słynne powiedzenie. Tych spotkań i wzruszeń nam nie brakowało. Oprócz tego mówił zawsze, że życie to walka. Miał duszę wojownika. A wojownik wie także, kiedy traci siły i musi się poddać. I taki dzień przyszedł.

To dojmujące, kiedy bliski człowiek traci wolę życia.

To przede wszystkim rewolucja w psychice. A przecież każdy ma prawo się poddać. Zwłaszcza jeżeli walczył. Poddanie się jest elementem walki, tak jak śmierć częścią życia. Wszystko dla ludzi. Teraz tak mówię, a wtedy byłam przerażona, widząc zmianę w jego nastawieniu. Ale pomiędzy wolnymi ludźmi, jakimi byliśmy dzięki sobie nawzajem, nie ma miejsca na histerie.
Przyjęłam to do wiadomości, i to było jakieś trzy miesiące przed śmiercią. W Wielki Piątek przechodziłam z koniem przez most i ten most się zawalił. Koń stał w wodzie uwięziony w przęsłach mostu z jedną nogą wykręconą do tyłu. Akcja ratunkowa trwała sześć godzin. Zaprzyjaźnieni myśliwi piłowali metalową konstrukcję z milimetrową dokładnością, żeby nie poranić zwierzęcia. I, jak to myśliwi, mieli przygotowaną strzelbę, gdyby trzeba było skrócić mu mękę. Wenecja – bo tak się nazywa moja kobyła – wyszła z tego całkowicie bez szwanku.

Pomyślałam sobie wtedy, że jakiegoś mostu nie przejdziemy, ale nie należy tracić nadziei nawet w sytuacjach, które pozornie wydają się beznadziejne. Czyli w takich, w jakiej wtedy byliśmy z naszym życiem, domem na wsi, brakiem pracy i szalejącą chorobą.

Zaczynaliśmy się już nie mieścić w tych naszych ramach. Nawet psy chorowały. 10 kwietnia miałam otwierać swoją dużą wystawę w Kielcach. Rano rozbił się samolot prezydencki. Wernisaż odwołano, odbył się dwa tygodnie później, ale Maciek już był wtedy w szpitalu. Wystawę rozbierałam już po jego śmierci.



Była Pani z nim do końca?

Stracił przytomność parę godzin przed śmiercią. Zobaczyłam, że ma anielską twarz, że jest już nieobecny. Poczułam się zdradzona, byłam na niego wściekła. Miałam ochotę trzasnąć drzwiami całej tej cholernej intensywnej terapii. Wiedziałam, że jest wolny, że to jest jego droga do wolności. Ale musiałam hamować swoje potworne rozgoryczenie – jak wtedy, kiedy mi powiedział, że rezygnuje z walki.

Wybiegłam ze szpitala, był grad, słońce i tęcza. W korku na Trasie Łazienkowskiej jechała przede mną wielka przyczepa wioząca czerwoną łódź z napisem „Dawid”. Przypomniał mi się wiersz Michała Anioła o tym, jak ten jego Dawid jest ukryty w marmurze, a rzeźbiarz tylko odkuwa to, co go uwięziło tam w środku kamienia. Może ciało jest takim kamieniem i trzeba go odrzucić, żeby odkryć pełnię naszego człowieczeństwa i dopiero wtedy nazwać to wolnością?

Przyjechałam do mieszkania, wyłączyłam dźwięk w telefonie i położyłam się, nie zapalając światła. Przyśniło mi się, że jadę autem pod wysoką górę i nagle auto się cofa. Miałam poczucie, że kompletnie nad tym nie panuję, lecę w dół. Ale to było przyjemne spadanie i nie bałam się. Auto samo się zatrzymało, zaparkowało tyłem naprzeciwko wielkiego, białego samochodu, z którego wysiadł sympatyczny ochroniarz. I nagle z auta ktoś wyszarpnął ładowarkę. Auto zgasło. Jest cisza. Potem wielki rozbłysk światła i ładowarka wraca na swoje miejsce, a silnik znowu odpala

Światło zamienia się w pulsujące rozbłyski, to mój milczący telefon daje sygnał. Odbieram i już wiem, że umarł. „Chcieliśmy zawiadomić, że właśnie zakończyliśmy reanimację pani męża”. Jak w wojsku. Żeby nie użyć tego okropnego słowa – śmierć. Jakby to był jakiś brzydki wyraz. Zapytałam, o której godzinie mam być rano po jego rzeczy. „Ach, wystarczy o dziewiątej, niech się pani spokojnie wyśpi”. To było idiotyczne.

Pierwsza moja myśl po tej informacji była taka: „Jezus Maria, to ja mam teraz 30 lat wytrzymać, zanim go znowu zobaczę?!”. I druga – pocieszająca – „no, może nie aż tyle, może się uda tylko dwadzieścia”. Wyłączyłam telefon, zamknęłam oczy i poczułam, że jestem na dnie. W jakiejś strasznej, najgłębszej przepaści kosmosu. Ważyłam pięć ton i to był jakiś potworny ciężar. Byłam nim sama dla siebie. Pomyślałam, że już tutaj zostanę, że sama siebie nie uniosę. I wtedy nagle coś uniosło mnie. Jak pocisk wystrzelony z katapulty. Stałam się znowu lekka. Ogarnął mnie cudowny błogostan. Dotarło do mnie, że jestem wolna. Wolność to całość, jestem scalona z kosmosem, z tym miejscem, w którym jest Maciek. Nie wiem, jak to długo trwało, bo to było jakby poza czasem.



Ani jednej łzy?

To nie był film, na którym się płacze. To był film, do którego się wchodzi. Dlatego potem przez kilka tygodni chciałam umrzeć. Ale nie z rozpaczy, wręcz przeciwnie. Spieszyło mi się do nowego życia. Wciągał mnie ten film, trudno się dziwić. Zresztą dalej mnie wciąga. Jak się raz posmakowało błogostanu, to ma się trochę inną skalę porównawczą. Wszystko wraca na swoje miejsce, nic tak naprawdę nie jest w stanie mnie zagarnąć. Dlatego musiałam zrewidować swoje poglądy na temat śmierci.



To znaczy?

Biorąc pod uwagę doskonałość i piękno naszego ciała – śmierć wydaje się być takim samym cudem jak życie. Najlepiej to oddają historie o wampirach – ja nie żartuję – oni marzą o tym, żeby móc umrzeć.

Więc jest dla mnie tak samo niesłychane to, że życie nagle wchodzi i umiejscawia się w materii, jak i to, że sobie nagle z niej wychodzi, jak z zepsutego samochodu. Myślę, że umieramy i rodzimy się tylko w ciele, a poza nim nasze życie jest wieczne. W naszej nieszczęsnej pod tym względem katolickiej kulturze śmierć jest straszna, jest tragedią, żałobą, nieodwracalnością, istnym końcem świata. Nieodłącznie związana z cierpieniem. Jawi nam się jako porażka Pana Boga. Nie mamy do niego zaufania w kwestii śmierci, nikt mu za nią nie dziękuje. Nikomu się ona nie kojarzy z ocaleniem. Odbiera się śmierci jej potęgę i boski wymiar. Nie postrzega się jej jako przeistoczenia, tylko jako unicestwienie.

Po jego śmierci rozdzwoniły się zapewne telefony z kondolencjami, a do Pani nie pasuje kostium wdowy potrzebującej pocieszenia.

Nie było łatwo oprzeć się lawinie kondolencji – zwłaszcza w przypadku odejścia osoby publicznej. Ten uświęcony proceder daje prawo użycia telefonu wszystkim, którzy znają mój numer. Co nie jest trudne, bo mam go na stronie internetowej. Każdy czuje się w obowiązku lub na siłach, aby mnie pocieszyć. Każdy chce być pierwszy, albo przynajmniej nie ostatni. Każdy ma w zanadrzu jakieś świeże wspomnienie, które zwiększa szok i potęguje brak. „Dopiero co go widziałem i kto by pomyślał, że ostatni raz”. Albo jak dobrze czy też niedobrze wyglądał. I że to niesamowite i nieprawdopodobne, że go już nie ma. Z tym ostatnim się zgadzam – to jest właśnie ten cud, o którym mówiłam wcześniej.

Ale nie próbowałam wtedy rozmawiać o cudach, to oczywiste. Natomiast poprosiłam mojego syna, żeby przyjechał i odbierał telefony. Pracował w banku jako windykator i to było bardzo przydatne doświadczenie na tę okoliczność. Proszę mnie zrozumieć: ja nie osądzam konkretnych ludzi, którzy uznali za stosowne usłyszeć mój głos w takiej chwili, bo być może nawet robili to wbrew sobie. Osądzam naszą kulturę o jej brak w tej kwestii. O brak kultury śmierci. Kultura życia niby coraz lepsza, ale kultury śmierci nie ma. Śmierć wzbudza podejrzenia. Jest jak obcy w domu. Dowodem katastrofa smoleńska. Pan Bóg przecież nie mógł tego chcieć, więc kto?



Ale przecież Maciek miał wielu naprawdę oddanych przyjaciół, oni też dzwonili?

To był powód, dla którego nie wyłączyłam telefonu. Potrzebowałam nie pocieszenia, lecz pomocy. Nie miałam pojęcia, od czego zacząć. Ale czułam, że przede mną rok w urzędach. Gdyby nie przyjaciele Maćka, nie byłabym dzisiaj taka spokojna. To pewne. To, że miałam czas pomyśleć, poczytać książki i przeorganizować całe życie w związku z jego odejściem, to jest zasługa wspaniałych ludzi, którzy wiedzieli, że pomagając mnie – pomagają jemu. Niektórych prawie nie znałam, niektórych widziałam pierwszy raz w życiu. Ale to nie miało znaczenia.

Maciek był człowiekiem bardzo lojalnym. Za przyjaciół kładł się na torach. Wdowa po nim miała być otoczona opieką. Tak to odczułam. Prawie jak w sycylijskim klanie. Rozmowa była zawsze konkretna i bez konieczności tłumaczenia czegokolwiek. Maciek na pewno był z nich dumny. On zawsze wierzył w przyjaźń.

Na czym polegała ta pomoc?

Choćby na organizacji pogrzebu, poczynając od miejsca na cmentarzu. Dzięki wstawiennictwu przyjaciół Maćka dostałam od pani prezydent Warszawy miejsce na Powązkach. Wiedziałam, że Maciek nie chce być przypisany do żadnego ze swoich rodzinnych grobów, a mojej rodziny prawie nie znał, co gorsza – mówił mi zawsze, żebym jego prochy zakopała u nas w domu pod kasztanem albo zrobiła sobie z nich pierścionek. Tym ostatnim pomysłem był zachwycony. Niestety, w przypadku osoby publicznej było to nie do zrealizowania. Trudno, żebym wszystkim mówiła: „przyjedźcie ze świeczką pod kasztan do Gąsaw”, albo dawała pierścień do pocałowania. Koniec końców – jak to mówią: krakowskim targiem – został rzeczywiście pochowany pod kasztanem, tyle że na Powązkach. Chciałam, żeby pogrzeb nie był ani katolicki, ani świecki, ani nawet ekumeniczny. Generalnie nie do przeprowadzenia. Ale przyjaciele znaleźli księdza, który się zgodził na Mszę bez komunii i okadzania grobu, za to z utworem Led Zeppelin – mocno pogłośnionym „Whole Lotta Love” – na zakończenie (ksiądz się zapędził i zapowiedział „Schody do nieba”, ale i tak była „Lotta”).

Wracając do przyjaciół Maćka – zwyczajnie pomogli mi finansowo. Zostałam przecież kompletnie bez pieniędzy, za to w długach. Sprawy spadkowe – bardzo nieprzyjemne, bo rodzina Maćka mnie nie zaakceptowała – też załatwiłam dzięki ich pomocy. Pomogli mi we wszystkim – poczynając od stypy po pogrzebie, a kończąc na zorganizowaniu wernisażu w Warszawie. Jak to się mówi, dzięki nim stanęłam na własnych nogach.

Okazuje się więc, że nie do końca żyjemy w czasach, kiedy interes rządzi. Ja mam doświadczenia wręcz przeciwne.



Tęskni Pani za mężem?

Był bardzo rozrywkowym facetem, miał mnóstwo uroku na co dzień, więc trudno za nim nie tęsknić. Żył szeroko i, jak sam twierdził – całe Gąsawy mogłyby się wykąpać w tym, co on w życiu wypił. Ale takim go nie znałam. Natomiast wiem, że pewnych granic nie przekraczał, miał kręgosłup. „Lojalność ponad wszystko prócz honoru” – to było jego credo.


http://tygodnik.onet.pl/30,0,62364,1,artykul.html